Donald Trump lijkt nu wel klaar met de verhalen over de vermeende Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. In woedeuitbarsting op Twitter noemde hij iedereen die denkt dat een goede relatie met Rusland ‘slecht’ is, een ‘idioot’ en ‘domme mensen’.

“Als ik president ben, zal Rusland ons meer respecteren dan het nu doet, en onze landen zullen misschien samenwerken om alle grote problemen van de wereld op te lossen”, twitterde hij.

Maar Donald Trump is niet de eerste Amerikaanse president die toenadering tot Rusland zoekt. George W. Bush en Barack Obama gingen hem voor - maar dat liep uit op een totale mislukking.

De vriendschap van Bush en Poetin

Als George W. Bush in 2001 president wordt van de Verenigde Staten, is Vladimir Poetin een jaar aan de macht in Rusland. Vladimir Poetin was vastbesloten om een goede relatie met Bush op te bouwen: hij volgde Engelse les om direct met hem te kunnen praten.

Hij brak het ijs in hun eerste ontmoetingen met persoonlijke opmerkingen, zo schrijft Steven Lee Myers in zijn Poetin-biografie De nieuwe tsaar. "Ik zie dat je je dochters vernoemd hebt naar je moeder en je schoonmoeder", zei Poetin. "Ben ik geen goede diplomaat?", grapte Bush. Poetin kon wel om het grapje lachen: "Ik heb hetzelfde gedaan."

Het klikte tussen de twee mannen. Ze lachten met elkaar, hadden dezelfde interesses, nodigden elkaar in hun huis uit. Maar tot zaken kwam het in eerste instantie niet: Poetin wilde graag afspraken maken over het verminderen van het aantal kernkoppen, en dacht vanwege de goede verstandhouding een goede kans te maken. Maar Bush belde drie weken na een joviale ontmoeting op het Ova Office dat hij er niet mee akkoord ging.

11 september

Maar in de jaren daarna kregen Rusland en de Verenigde Staten te maken met hetzelfde probleem: moslimterrorisme. Bij de aanslagen op 11 september was Poetin de eerste die aan de lijn hing om Bush te pakken te krijgen. Hij kreeg Condoleezza Rice, de nationale veiligheidsadviseur van Bush, aan de lijn. Poetin stelde daarin dat hij een grote militaire oefening die een doorn in het oog van de VS was, af zou blazen, en vroeg of hij verder nog iets kon betekenen. Rice stelde later dat er bij het telefoontje een gedachte door haar hoofd flitste: de Koude Oorlog is nu echt afgelopen.

Rusland was toen al verwikkeld in een hevige strijd in Tsjetsjenië. De Russische inval werd vergolden met terreurdaden - terroristen plegen regelmatig bomaanslagen, ook in Moskou, waar hele flatgebouwen worden opgeblazen. Er vallen honderden doden.

11 september weet de mannen te binden. Poetin staat toe dat de Baltische staten lid worden van de NAVO, en zegt zelfs dat het mogelijk is dat Rusland ooit lid wordt de verdragsorganisatie. De Russen steunen min of meer de Amerikaanse aanval in Afghanistan - de Amerikanen mogen zelfs militaire bases bouwen in Oezbekistan en Kirgizië, voormalige Sovjetstaten.

Toen later duidelijk werd dat Bush ook Irak binnen wilde vallen, begon Poetin zich zorgen te maken. De Russen hebben grote belangen in Iraakse olie. Poetin stuurde een diplomaat naar de Saddam Hoessein om hem te overtuigen vrijwillig af te treden, maar die weigerde. De Amerikanen vallen Irak binnen, wat de breuk tussen Rusland en de VS inleidde.

Poetin zocht daarop toenadering tot Frankrijk en Duitsland, die zich allebei tegen de inval in Irak hebben gekeerd. Volgens Bush werd de relatie met Poetin steeds meer gespannen. "Vladimir is iemand die in allerlei opzichten de Verenigde Staten als vijand ziet", zei Bush later op een tentoonstelling van zijn eigen schilderijen, waarbij ook zijn schilderij van Poetin hing. "Ook al wilde hij dat niet hardop zeggen, voelde ik dat hij de wereld zo zag: of de Verenigde Staten winnen en Rusland verliest, of vice versa."

De reset van Obama

Ook Obama besloot bij zijn aantreden in 2009 toenadering tot Rusland te zoeken. Hij had op dat moment niet direct te maken met Poetin, maar met Dmitri Medvedev, die op dat moment president van Rusland was. Poetin had op dat moment zijn twee termijnen al achter de rug, en mocht zich niet nog eens verkiesbaar stellen. Hij was op dat moment premier.

Hoe dan ook, Obama investeerde minder in een persoonlijke relatie met de Russische leiders dan Bush. Hij vond een persoonlijke verhouding minder van belang, en was voornamelijk gefocust op resulaten.

Aanvankelijk leek dat een groot succes. Obama en Medvedev tekenden een verdrag waarin werd vastgelegd dat dertig procent van de nucleaire wapens van de VS en Rusland zouden worden ontmanteld. Ze kwamen samen tot een compromis over sancties tegen Iran. Er kwam een overeenkomst over een toevoerroute aan Amerikaanse troepen in Afghanistan door Rusland. En ook bedrijven sloten grote deals, en er werd onderhandeld over een nieuw visaverdrag dat het voor zakenmensen makkelijker zou maken tussen de landen te reizen.

Medvedev stelde in 2010 op een NAVO-bijeenkomst dan ook dat de landen dichter tot elkaar waren gekomen. "Dit is niet alleen een kans om onze woorden te veranderen, maar het toont ook aan dat we er in zijn geslaagd om een moeilijke tijd in onze relatie achter ons te laten."

De breuk

Maar volgens Michael McFaul, een Amerikaanse onderhandelaar die betrokken was bij de Obama's reset, verliep de samenwerking plotseling een stuk stroever toen bleek dat de VS en Rusland tegengestelde belangen hebben. Volgens McFaul beschuldigde Rusland de Verenigde Staten ervan de opstanden te hebben aangejaagd. Later zag hij ook een Amerikaanse hand achter demonstraties tegen Poetin in Rusland, en de protesten in Oekraïne. Poetin zou McFaul daar persoonlijk op hebben aangesproken.

De relatie was volgens McFaul niet meer te herstellen.  "Poetin heeft zijn visie over de Amerikaanse macht als KGB-spion gevormd. En die is, het moet worden toegegeven, bevestigd door eerdere Amerikaanse ingrepen in Iran, Latijns Amerika, Servië en Irak", aldus de diplomaat. "Poetin zag hetzelfde gebeuren in de Arabische opstanden en later in de straten van Moskou in de winter van 2011 en de lente van 2012. In zijn visie demonstreren mensen niet spontaan om meer vrijheid te eisen. Ze moeten worden geleid, en dat had de regering van Obama gedaan."

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl